Tuyến metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) TP.HCM đang đi vào "vết xe" của tuyến metro số 1 Bến Thành - Suối Tiên khi các hiệp định vay vốn đã hết hạn mà dự án còn chưa được khởi công.

Sau 12 năm được duyệt, Metro Số 2 chưa thể khởi công, nguy cơ chậm trễ kéo dài, ảnh hưởng cuộc sống nhiều hộ dân dọc tuyến đã giao đất cho dự án. 12 năm trước (2010), metro số 2 được phê duyệt với kỳ vọng đưa vào khai thác thương mại năm 2016.

Khó khăn đầu tiên là công tác giải tỏa mặt bằng cho dự án​

Đây là tuyến đường sắt đô thị số 2, sau tuyến số 1 để giải bài toán kẹt xe ở cửa ngõ tây bắc TP. Dự án đi qua sáu quận: 1, 3, 10, 12, Tân Bình, Tân Phú với diện tích thu hồi 251.136m2, với 603 trường hợp bị ảnh hưởng.

Rút kinh nghiệm từ dự án metro số 1, việc giải phóng mặt bằng được thực hiện rất khẩn trương. Tuy nhiên "đầu xuôi nhưng đuôi chưa lọt", tiến độ giải phóng mặt bằng liên tục lùi từ năm 2020 đến 2021 và theo yêu cầu của TP là phải hoàn tất trong quý 3- 2022.

Tuy nhiên, theo báo cáo cách đây ít hôm, Ban quản lý đường sắt đô thị TP cho biết hiện các quận đã ban hành quyết định thu hồi đất, đạt 99,6% (các quận 1, 10, 12, Tân Bình và Tân Phú đạt 100%). Tỉ lệ bàn giao mặt bằng đạt 85,2%. Riêng quận 3 mới có khoảng 41% hộ dân tại quận này bàn giao mặt bằng. Nguyên nhân do hệ giá đất cụ thể chưa được phê duyệt, một số hộ chưa chấp nhận giá bồi thường.

Không chỉ tắc vì mặt bằng, mà quá trình điều chỉnh dự án trước đây kéo dài nên từ tháng 10-2018 hợp đồng tư vấn dự án tạm ngưng. Chủ đầu tư và tư vấn IC (liên danh Metro Team Line 2) suốt một thời gian dài đã tiến hành các cuộc đàm phán nhưng không đạt được kết quả như mong đợi.

Đến cuối tháng 3-2022, tư vấn IC thông báo đơn phương chấm dứt hợp đồng. Chủ đầu tư phải tuyển chọn tư vấn mới để làm các công việc dang dở của tư vấn cũ và làm thêm phần giám sát thi công.

Khi tuyển chọn được, tư vấn CS2B sẽ cập nhật lại hồ sơ thiết kế FEED (thiết kế kỹ thuật tổng thể được triển khai theo thông lệ quốc tế) và triển khai công tác đấu thầu các gói thầu chính CP2 đến CP7 của dự án.

Phải đàm phán lại hợp đồng vay​

Theo Bộ Kế hoạch và Đầu tư, việc chậm tiến độ dự án metro Bến Thành - Tham Lương thời gian qua đã dẫn tới năm hiệp định vay vốn của các nhà tài trợ hết hạn giải ngân, làm phát sinh chi phí. Trong đó có hai hiệp định vay Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), hai hiệp định vay Ngân hàng Tái thiết Đức (KfW) và một hiệp định vay Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB).

Trong báo cáo gửi Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị điều chỉnh tiến độ dự án, TP.HCM cho biết sẽ tiếp tục trình thẩm định cho vay lại và đề xuất khoản vay cụ thể sau khi tư vấn CS2B hoàn thành cập nhật thiết kế FEED.

Dự kiến các khoản vay này sẽ được ký kết hiệp định vay lại vào năm 2024 để phục vụ việc thi công gói thầu chính CP2, CP7 của metro Bến Thành - Tham Lương. UBND TP.HCM cho biết đã làm việc với nhà tài trợ KfW vào tháng 4-2022, KfW đồng ý sử dụng một khoản vay riêng để thực hiện gói thầu tư vấn với tư vấn CS2B. Chủ đầu tư dự án đang làm việc với KfW để đề xuất khoản vay bổ sung cho gói thầu tư vấn.

Bộ Tài chính đề nghị TP.HCM chịu trách nhiệm trong việc chậm triển khai dự án và làm rõ sự cần thiết cũng như khả năng tiếp tục thực hiện dự án, các biện pháp để đẩy nhanh tiến độ, rút kinh nghiệm để xây dựng kế hoạch giải ngân cho sát đúng với tiến độ triển khai.

Bộ Tài chính đề nghị TP.HCM làm rõ khả năng gia hạn thời hạn giải ngân của khoản vay và ý kiến của nhà tài trợ về nội dung này, cam kết chịu trách nhiệm chi trả trong thời gian kéo dài.

Không chỉ Metro Số 2, tuyến tàu điện đầu tiên của TP HCM - Metro Số 1 khởi công từ 10 năm trước liên tục trễ ngày về đích. Dự án ban đầu dự tính hoàn thành năm 2018, sau đó dời đến 2020-2021 và nay thành phố dự kiến cuối năm sau mới khai thác thương mại.